Już 15 września 2020 r. Sąd Najwyższy (III CZP 87/19) odpowie na kolejne pytanie prawne związane z kredytami frankowymi. Oczekując na rozstrzygniecie SN warto zastanowić się co tak naprawdę jest przedmiotem pytania prawnego Sądu Apelacyjnego w Gdańsku oraz jakie konsekwencje orzeczenie te może mieć dla pozwów o unieważnienia umowy kredytowej oraz o odfrankowienie?
(jeśli chcesz się dowiedzieć więcej o uchwale SN jaka zapadła w przedmiocie ww. pytania prawnego sprawdź artykuł znajdujący się pod tym linkiem)
Treść pytania prawnego do Sądu Najwyższego
Pytanie prawne skierowane do Sądu Najwyższego ma następującą treść:
"Czy w sprawie między konsumentem a Bankiem o ustalenie nieważności w całości - umowy kredytu hipotecznego formalnie zawartego w walucie obcej (CHF) a wypłaconego i spłacanego w walucie polskiej, Sąd w ramach postępowania apelacyjnego - w sytuacji ustalenia, że część postanowień umowy stanowi niedozwolone postanowienia umowne w rozumieniu art. 385 (1) k.c., może w świetle art. 321 § 1 k.p.c. orzec, iż tylko określone postanowienia umowy (a nie cała umowa) są bezskuteczne lub nieważne?"
(jeśli chcesz się dowiedzieć więcej o uchwale SN jaka zapadła w przedmiocie ww. pytania prawnego sprawdź artykuł znajdujący się pod tym linkiem)
Stan faktyczny dla sprawy o stwierdzenie nieważności umowy kredytowej waloryzowanej do CHF
Pytanie prawne skierowane do SN zostało sformułował na tle stanu faktycznego, w którym konsumenci zawarli z bankiem PKO BP Umowę kredytu hipotecznego MIX (kredyt denominowany).
Umowa kredytowa została zawarta w dniu 28 sierpnia 2008 r. i opiewała na kwotę 134.354,53 CHF. Kredyt został wypłacony przez PKO BP w polskich złotych, w tej samej walucie odbywała się również jego spłata przez kredytobiorców.
Z uwagi na powstałe zaległości bank PKO BP w 2018 r. wypowiedział kredytobiorcom umowę kredytu denominowanego. Bank jednak nie zdecydował się na wytoczenie powództwa.
W takim stanie faktycznym kredytobiorcy wnieśli do sądu pozew wyłącznie o ustalenie nieważności umowy kredytu denominowanego (brak żądania zapłaty).
Powodowie stali na stanowisku, iż nieważność umowy kredytu waloryzowanego do CHF stanowi rezultat m.in. naruszenia przepisów prawa bankowego i zasad współżycia społecznego.
Rozważania Sądu Okręgowego dotyczące nieważności umowy kredytu udzielonego przez bank PKO BP
Rozpoznający sprawę w I instancji Sąd Okregowy uznał, że przedmiotowa umowa kredytu denominowanego jest ważna i w konsekwencji oddalił w całości powództwo Frankowiczów.
W ocenie Sądu Okręgowego klauzula określająca kurs wykorzystywany do waloryzacji kwoty kredytu denominowanego była niejasna i nieprzejrzysta. Dodatkowo postanowienia umowy nie określały wysokości stosowanego przez bank PKO BP spreadu walutowego. Zdaniem Sądu pozwany bank mógł kształtować kurs waloryzacji w sposób dowolny i uznaniowy.
Ostatecznie jednak Sąd uznał, iż przedmiotowa klauzula waloryzacyjna miałaby charakter abuzywny wyłącznie, gdyby była elementem umowy kredytu indeksowanego. W ocenie Sądu tego typu postanowienia nie naruszają interesów konsumentów w przypadku umowy kredytu denominowanego, gdyż w umowie tego rodzaju świadczenie banku jest precyzyjnie określone.
Sąd nie dopatrzył się również podstaw do stwierdzenia nieważności umowy kredytowej z uwagi na naruszenie zasad współżycia społecznego oraz przepisów prawa bankowego.
Od wyroku Sądu I instancji powodowie wnieśli apelację zaskarżając wyrok w całości i jednocześnie podtrzymując swoje żądania z pozwu.
Stanowisko Sądu Apelacyjnego w przedmiocie stwierdzenia nieważności umowy kredytu denominowanego do CHF
Uzasadniając pytanie prawne przedstawione SN Sąd Apelacyjny podkreślił, iż kredyt denominowany wypłacony w walucie PLN i następnie spłacany w tej walucie funkcjonalnie nie różnił się niczym od kredytu indeksowanego w walucie obcej, a posłużenie się w umowie kredytu denominowanego walutą obcą służyło jedynie zastosowaniu innego niż pieniądz miernika wartości, nie określało zaś świadczenia banku. Z tego względu, jak wskazał SA, taką postać kredytu nominalnie denominowanego w walucie obcej na potrzeby postępowania sądowego winno się traktować tak samo, jak kredyt indeksowany.
Sąd Apelacyjny ocenił, iż w rozpoznawanej sprawie zachodzą podstawy dla uznania, że postanowienia regulujące kurs waloryzacji mają charakter abuzywny. Zauważył on jednak przy tym, iż eliminacja abuzywnej klauzuli waloryzacyjnej nie musi oznaczać nieważności całej umowy kredytu denominowanego.
Jak się wydaje Sąd Apelacyjny skłania się do stanowiska, iż następstwem zamieszczenia w umowie kredytu denominowanego klauzul abuzywnych dotyczących kursu waloryzacji jest konieczność odfrankowienia (odwalutownienia) takiej umowy przy zachowaniu oprocentowania opartego o LIBOR.
Na tle powyższych rozważań Sąd Apelacyjny powziął wątpliwość odnośnie tego, czy na etapie postępowania apelacyjnego w ramach zgłoszonego żądania o ustalenie wyłącznie nieważności całej umowy kredytu hipotecznego, Sąd drugiej instancji w przypadku dojścia do wniosku, iż umowa kredytowa co do zasady jest ważna i tylko niektóre jej postanowienia stanowią tzw. niedozwolone postanowienia umowne może ustalić nieważność lub bezskuteczność tych tylko klauzul umownych.
Sformułowane pytanie nie dotyczy zatem kwestii tego, czy wadliwe klauzule waloryzacyjne stanowią podstawę do unieważnienia umowy kredytu denominowanego do CHF.
Wątpliwości Sądu odnoszą się do tego, czy w przypadku powództwa o ustalenia nieważności całej umowy kredytowej sąd może dokonać ustalenia o innej treści niż domagają się tego powodowie.
Odpowiedź negatywna na takie pytanie będzie oznaczała, iż przy braku podstaw do unieważnienia umowy kredytowej i jednoczesnym braku żądań ewentualnych sąd zmuszony będzie oddalić wniesione powództwo w całości. Powyższe pozostaje aktualne także sytuacji, w której sąd znajduje podstawy do odfrankowienia umowy kredytu hipotecznego.
(Więcej o konieczności precyzyjnego określania żądań pozwu w sprawie frankowej pod linkiem)
Dodatkowo przedmiotem zainteresowania Sądu Apelacyjnego jest to, czy w ramach powództwa o ustalenie nieważności umowy kredytowej mieści się również ewentualne żądanie stwierdzenia bezskuteczności takiej umowy.
Jak zauważył bowiem SA dotychczas w orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalone jest zapatrywanie co do odmiennego charakteru obu roszczeń. W ocenie Sądu Apelacyjnego natomiast skutkiem abuzywności postanowień umownych jest wyłącznie ich bezskuteczność.
Negatywna odpowiedź na wątpliwość Sądu Apelacyjnego w stanie faktycznym sprawy pociągałaby za sobą konieczność oddalenia wniesionego powództwa.
Powyższe wątpliwości Sądu wypływają w dużej mierze ze sposobu ukształtowania przepisów postępowania cywilnego. Wedle bowiem art. 321 k.p.c. sąd rozpoznający sprawę jest związany zakresem żądania pozwu (nie może orzec ponad żądanie). Natomiast zgodnie z art.383 k.p.c. w ramach postępowania apelacyjnego zasadniczo brak jest możliwości rozszerzenia powództwa lub jego przedmiotowej zmiany.
Jakie skutki wyroku SN dla spraw kredytów denominowanych i indeksowanych
Sąd Najwyższy udzielając odpowiedzi na pytanie prawne przede wszystkim wypowie się co do kwestii związanych z prawidłowym formułowaniem żądań pozwu w sprawach kredytów frankowych.
Powyższe rozstrzygnięcie zapewne w przyszłości stanie się punktem odniesienia dla innych sądów rozpoznających pozwy frankowe. W przypadku rygorystycznej wykładni przepisów przez SN inne sądy w sytuacji nieprecyzyjnie sformułowanych żądań mogą w skrajnych przypadkach oddalać powództwa dotyczące kredytów frankowych lub w przypadku postępowania apelacyjnego przekazywać sprawy do ponownego rozpoznania zamiast wydawać orzeczenia reformacyjne.
Nie można wykluczyć również, iż SN przy okazji odpowiedzi na zadane pytanie prawne wypowie się także co do tego, czy wadliwość klauzuli waloryzacyjnej stanowi podstawę dla stwierdzenia nieważność umowy kredytu denominowanego.
Możliwym jest także, że Sąd Najwyższy wyrazi swoją opinię co do tego jaki jest skutek postanowień abuzywnych – nieważność czy bezskuteczność. Odpowiedź na te pytanie może natomiast rzutować na sposób liczenia terminu przedawnienia roszczeń stron umowy kredytu powiązanego z kursem waluty obcej.
(jeśli chcesz się dowiedzieć więcej o uchwale SN jaka zapadła w przedmiocie ww. pytania prawnego sprawdź artykuł znajdujący się pod tym linkiem)
https://unsplash.com
Nasza Kancelaria prawna specjalizuje się w sprawach dotyczących kredytów frankowych. Jeżeli posiadasz kredyt indeksowany lub waloryzowany i zastanawiasz się nad wytoczeniem powództwa lub poszukujesz pomocy w innej kwestii skontaktuj się z Nami. Przeanalizujemy Twoją umowę i powiemy Ci, czy i jak możesz dochodzić należnych Ci pieniędzy od banku.
