W dniu 15 września 2020 r. Sąd Najwyższy wydał kolejną uchwałę w sprawie kredytów frankowych. Wyjaśniamy co może oznaczać treść rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego i jakie może być jego znaczenie dla powództwa o ustalenie nieważności umowy kredytu walutowego (na podstawie ustnych motywów rozstrzygnięcia SN).
Treść rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego w sprawie kredytu frankowego
Sąd Najwyższy podjął uchwałę o następującej treści:
„Żądanie uznania postanowienia wzorca umowy za niewiążące konsumenta (art. 385[1] k.c.) nie jest tożsame ani nie zawiera się w żądaniu ustalenia nieważności umowy (art. 58 k.c.).”
(Więcej o samym pytaniu prawnym, na które odpowiadał Sąd Najwyższy, dowiesz się w tym artykule)
Stan faktyczny w sprawie będącej tłem dla nowej uchwały SN
Uchwała zapadła na tle sprawy w ramach której powodowie (będący konsumentami) domagali się przed sądem jedynie ustalenia nieważności Umowy Kredytu Hipotecznego MIX zawartej z bankiem PKO BP (kredyt denominowany).
Sąd Apelacyjny w Gdańsku kierując pytanie prawne do SN powziął wątpliwość m.in. czy może jedynie stwierdzić nieważność (bezskuteczność) niektórych postanowień umowy kredytowej w przypadku, gdy strona powodowa domaga się wyłącznie ustalenia nieważności całości kredytu denominowanego w walucie CHF (frank szwajcarski).
(Więcej o stanie faktycznym sprawy dowiesz się w tym artykule)
Uchwała SN w kontekście kredytu denominowanego i umów kredytowych zawieranych z bankiem PKO BP
Sąd Najwyższy w swojej uchwale, jak również w ustnych motywach rozstrzygnięcia nie wypowiedział się co do tego, czy wadliwość postanowień umownych dotyczących waloryzacji kredytu denominowanego w walucie CHF skutkuje nieważnością (bezskutecznością) całej umowy kredytowej. SN nie odniósł się również do tego, czy taka umowa kredytowa podlega odfrankowieniu przez sąd.
Przedmiotem rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego nie była również ocena prawna klauzul waloryzacyjnych w wpisanych przez bank PKO BP do wzorca umowy kredytu hipotecznego MIX.
Podjęta Uchwała odnosiła się natomiast wyłącznie do kwestii związanych ze sposobem sformułowania żądań w treści pozwu.
Z uwagi na swój procesowy charakter orzeczenie te implikować będzie daleko idące skutki w sprawach dotyczących kredytów waloryzowanych lub indeksowanych do waluty CHF lub innej waluty obcej.
Motywy rozstrzygnięcia SN w Uchwale z dnia 15 września 2020 r.
Sąd Najwyższy w swoim rozstrzygnięciu jednoznacznie rozróżnił sankcję w postaci braku związania konsumenta postanowieniami wzorca umowy o charakterze niedozwolonym (w oparciu art. 385[1] k.c.) i nieważności umowy (na podstawie art. 58 k.c.). SN uznał również, iż sąd rozpoznający sprawę uznając powództwo o ustalenie nie może orzec inaczej (ustalić czegoś innego) niż domagała się tego strona powodowa.
W konsekwencji jak się wydaje Sąd przyjął, iż strona powołująca się wyłącznie na klauzule niedozwolone może w ramach powództwa o ustalenie domagać się jedynie uznania postanowienia (postanowień) wzorca umowy za ją niewiążące (nie zaś ustalenia nieważności umowy).
Warto jednak podkreślić, iż Sąd Najwyższy nie przesądził równocześnie, iż zawierane przez banki z konsumentami umowy kredytowe (indeksowane lub denominowane) nie mogą być uznane przez sąd za nieważne. W takim jednak wypadku podstawą nieważności umowy kredytowej jak się wydaje w ocenie SN nie powinny być przepisy dyrektywy 93/13 i krajowe przepisy o postanowieniach niedozwolonych (abuzywnych).
Na tym tle Sąd Najwyższy w ustnych motywach rozstrzygnięcia przypomniał także, iż możliwość zmiany powództwa w postępowaniu cywilnym istnieje jedynie na etapie postępowania przed sądem pierwszej instancji. W postępowaniu apelacyjnym sąd nie może uwzględnić faktu istnienia w umowie postanowień abuzywnych, jeśli powód w istocie nie domagał się tego przed sądem I instancji (art. 383 k.p.c.).
Wpływ orzeczenia SN na powództwo o ustalenie nieważności umowy kredytowej
Jakkolwiek dla osoby postronnej uznanie za niewiążące postanowień umownych odnoszących się do mechanizmu waloryzacji (indeksacji) kredytu może nie różnić się znacznie od uznania umowy za nieważną, to rozróżnienie takie ma jednak doniosłe znaczenie procesowe.
W praktyce Uchwała SN może oznaczać, iż sąd rozpoznający sprawę nie uwzględni powództwa o uznanie umowy kredytu frankowego za nieważną wyłącznie z uwagi na istnienie w niej postanowień abuzywnych (niedozwolonych).
Z pewnością sąd ten (wobec powyższego żądania) nie będzie mógł dokonać jej odwalutowania, jeśli uzna, iż taki jest faktyczny skutek zamieszczenia w umowie postanowień o charakterze abuzywnym.
Dopuszczalnym jest także, aby sąd uznał umowę kredytu indeksowanego (denominowanego) za nieważną, ale z uwagi inne okoliczności niż postanowienia abuzywne zamieszczone w umowie kredytowej. Możliwość taka uzależniona jest jednak od tego co było przedmiotem postępowania przed sądem I instancji.
Niebagatelną rolę dla rozstrzygnięcia sądu niejednokrotnie może odgrywać treść apelacji. Zgodnie bowiem z art. 378 k.p.c sąd II instancji jest związany zarzutami apelacyjnymi w zakresie naruszenia przepisów postępowania. Wyjątek stanowi w tym względzie jedynie takie naruszenie przepisów, które skutkuje nieważnością całego postępowania.
Może się zatem okazać, iż sąd rozstrzygający sprawę w drugiej instancji nie będzie miał możliwości skierowania jej do ponownego rozstrzygnięcia z uwagi na treść środka zaskarżenia (brak właściwych zarzutów procesowych).
W praktyce zatem rozstrzygnięcie SN oznaczać będzie niejednokrotnie znaczne wydłużenie postępowania dla tych Frankowiczów, których pozwy nie zostały sformułowane w sposób prawidłowy. Raz jeszcze pokazuje to jak niebagatelne znaczenie w tego typu sprawach ma rola profesjonalnego pełnomocnika procesowego.
Pocieszającym wydaje się jednak to, że oddalenie powództwa przez sąd w ww. okolicznościach prawdopodobnie najczęściej nie będzie wykluczało możliwości powoływania się na abuzywność klauzul waloryzacyjnych (indeksacyjnych) w ramach kolejnego procesu.
Znaczenie uchwały Sądu Najwyższego dla powództwa o zapłatę w sprawach kredytów indeksowanych oraz denominowanych do CHF
Uchwała Sądu Najwyższego nie powinna negatywnie odbić się na tych kredytobiorcach, którzy w ramach wytoczonych powództw dochodzą jedynie od banków zapłaty.
W przypadku natomiast łącznego dochodzenia zapłaty oraz ustalenia nieważności istnieje znaczne ryzyko częściowego oddalenia powództwa przez sąd II instancji lub przekazania całej sprawy do ponownego rozstrzygnięcia przez sąd niższego rzędu. Jest oczywistym, iż powyższe w sposób znaczny wydłuży czas oczekiwania na pozytywne rozstrzygnięcie w swojej sprawie przez konsumenta.
Uchwała SN w skrócie
Podjęta uchwała SN powoduje, iż obecnie bardziej rozważnie należy formułować żądania pozwu w sprawach kredytów frankowych.
Dla osób, których sprawy znajdują się aktualnie na etapie postępowania odwoławczego orzeczenie te może natomiast znacznie wydłużyć drogę do uzyskania prawomocnego i korzystnego wyroku sądu.
Należy jednak pamiętać, iż uchwała SN nie posiada jeszcze swojego pisemnego uzasadnienia. Dopiero po jego sporządzeniu można będzie precyzyjnie i ostatecznie określić jakie skutki wywoła podjęte przez Sąd Najwyższy orzeczenie i zastosowana przez SN wykładnia przepisów.
W szczególności interesującym i ważnym dla ostatecznego znaczenia rozstrzygnięcia może okazać się to jaką faktyczną różnice pomiędzy nieważnością, a niezwiązaniem konsumenta postanowieniami abuzywnymi dostrzega SN.
https://unsplash.com
Nasza Kancelaria prawna specjalizuje się w sprawach dotyczących kredytów frankowych. Jeżeli posiadasz kredyt indeksowany lub waloryzowany i zastanawiasz się nad wytoczeniem powództwa lub poszukujesz pomocy w innej kwestii skontaktuj się z Nami. Przeanalizujemy Twoją umowę i powiemy Ci, czy i jak możesz dochodzić należnych Ci pieniędzy od banku.
